Δημήτρης Μπίρμπας - Συνταγματική αναθεώρηση και αποκέντρωση

Δημοσιευμένο άρθρο με τίτλο "Συνταγματική αναθεώρηση και αποκέντρωση" στην Εφημερίδα των Συντακτών, του Δημάρχου Αιγάλεω και μέλους του ΔΣ της ΚΕΔΕ Δημήτρη Μπίρμπα:

Η κυβέρνηση ανέλαβε τη σημαντική νομοθετική πρωτοβουλία ώστε η επόμενη Βουλή να καταστεί «αναθεωρητική» και έτσι να αρθούν χρόνιες θεσμικές δυσλειτουργίες (νόμος περί ευθύνης υπουργών, σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας, διαδικασίες εκλογής Προέδρου Δημοκρατίας, νομοθετικές πρωτοβουλίες πολιτών κ.λπ.), κληροδοτήματα προηγούμενων ατελών συνταγματικών αναθεωρήσεων.

Έθεσε επίσης ζητήματα διασφάλισης των δημοσίων αγαθών (νερό, ενέργεια, περιβάλλον κ.λπ.) αλλά δυστυχώς δεν έθεσε ζητήματα ουσιαστικής αναδιάρθρωσης της δυσλειτουργικής, υπερσυγκεντρωτικής οργάνωσης της διοίκησης του κράτους στην κατεύθυνση της ουσιαστικής αποκέντρωσης.

Η χώρα μας παραμένει στις εσχατιές της αποκέντρωσης στο σύνολο των ανεπτυγμένων χωρών. Οι έννοιες της «πολυεπίπεδης διακυβέρνησης» και «του επιτελικού κράτους» έχουν τύχει της αντίστοιχης μεταχείρισης με την έννοια «μεταρρύθμιση» στην ελληνική πραγματικότητα, που από την εποχή του σημιτικού εκσυγχρονισμού -πλην ελαχίστων τιμητικών εξαιρέσεων– έχουν ταυτιστεί με τη μείωση δικαιωμάτων και την ιδιωτικοποίηση υπηρεσιών.

Ομως, αν παρατηρήσουμε τη σχέση Αυτοδιοίκησης - ποσοστού κρατικών δαπανών και ποσοστού συμμετοχής στο ΑΕΠ, στην Ε.Ε., στην ευρωζώνη και στις χώρες του ΟΟΣΑ, θα γίνει κατανοητό ότι παρά τη μεταφορά ενός μεγάλου ποσοστού των διαρθρωτικών ταμείων (ΕΣΠΑ) στην αιρετή Περιφέρεια, η απόσταση παραμένει μεγάλη.

Αν δε συγκρίνουμε τα αντίστοιχα ποσοστά των δαπανών που διαχειρίζονται οι δήμοι τότε η κατάσταση είναι απελπιστική (2,5% Ελλάδα - 11,2% Ε.Ε.).

Αυτή η πραγματικότητα μπορεί και πρέπει να αλλάξει αν θέλουμε, μετά την έξοδο από τα μνημόνια, η χώρα να αποκαταστήσει γρήγορα τις απώλειες και να κερδίσει έδαφος στην απόσταση που έχει από το παραγωγικό επίπεδο των χωρών της ευρωζώνης.

Κλειδί θεσμικά, η αποκέντρωση, όλοι οι δείκτες συνηγορούν.

Θα πρέπει η κυβέρνηση στην αναθεωρητέα ύλη να συμπεριλάβει κατά σειρά:

• ◼ Στο άρθρο 56, την κατάργηση του τελευταίου εδαφίου, που αποκλείει μόνο τους περιφερειάρχες από την κάθοδο σε άλλες εκλογικές διαδικασίες κατά τη διάρκεια της θητείας τους, ακόμα και αν παραιτηθούν πολύ πριν.

• ◼ Στο άρθρο 74 να προστεθεί παράγραφος 7, που θα προβλέπει, στα νομοσχέδια που αφορούν ειδικά θέματα αρμοδιότητας ΟΤΑ, να ζητείται υποχρεωτικά γνώμη (όχι σύμφωνη γνώμη) από τα θεσμικά όργανα της Αυτοδιοίκησης ΚΕΔΕ-ΕΝΠΕ, όπως συμβαίνει αντίστοιχα και με τη Συνθήκη της Λισαβόνας μεταξύ των αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της υποχρεωτικής γνωμοδότησης πριν, από την Επιτροπή των Περιφερειών. Η ορθή πρόβλεψη της Επιτροπής του Ν. 4555 («Κλεισθένης» άρθρο 212) δεν είναι θεσμικά αρκετά ισχυρή.
• ◼ Στο άρθρο 76 να κατοχυρωθεί το δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας των θεσμικών εκπροσώπων της Αυτοδιοίκησης.
• ◼ Στο άρθρο 101 στην παράγραφο 1 να αποσαφηνίζεται ότι φορείς τής κατά τόπους αποκέντρωσης είναι οι οργανισμοί Τ.Α. πρώτου και δεύτερου βαθμού και τα όργανα της Μητροπολιτικής Αυτοδιοίκησης. Φορείς της καθ’ ύλην αποκέντρωσης να είναι οι δημόσιες υπηρεσίες, οργανισμοί και κρατικά νομικά πρόσωπα για να ξεπεραστούν οι νομικές ερμηνευτικές δυστοπίες για το τι είναι τοπική δημόσια υπόθεση.
• ◼ Στην παράγραφο 2 να αναφέρονται και τα όργανα της Μητροπολιτικής Αυτοδιοίκησης (όπως οριστούν από τον νόμο), για να λήξει το ερμαφρόδιτο των αρμοδιοτήτων των μητροπολιτικών περιοχών.
• ◼ Στην παράγραφο 3 να αναφερθούν ρητά οι αρχές της επικουρικότητας και της εγγύτητας βάσει των οποίων οι ΟΤΑ έχουν τεκμήριο αρμοδιότητας στις τοπικές δημόσιες υποθέσεις. Επίσης να παρέχεται δυνατότητα έκδοσης κανονιστικών πράξεων από τους ΟΤΑ, ως όργανα της κατά τόπον Διοίκησης, σύμφωνα με τον ψηφισμένο Ευρωπαϊκό Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας, δηλαδή χωρίς η σχετική νομοθετική εξουσιοδότηση να υπόκειται στις ειδικές προϋποθέσεις του άρθρου 43 παρ. 2.
• ◼ Στο άρθρο 102, με βάση τα προαναφερόμενα, να οριστεί ο χαρακτήρας των ΟΤΑ και να προβλέπεται ότι με νόμο ορίζονται οι προϋποθέσεις ώστε να μπορούν να αναγνωριστούν πολιτικά δικαιώματα και σε αλλοδαπούς που διαμένουν και εργάζονται μόνιμα στην Ελλάδα, για να αποφεύγουμε τραγέλαφους όπως στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010.

Τα ζητήματα της εποπτείας (πέραν της κατάργησης των αποκεντρωμένων διοικήσεων ως έχουν και της άμεσης λειτουργίας της αυτοτελούς υπηρεσίας επόπτη-ελεγκτή νομιμότητας του Ν. 4555, «Κλεισθένης») και της άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής εκ μέρους των ΟΤΑ θα πρέπει να τύχουν επεξεργασίας και αν υπάρχει πεδίο ευρύτερων πολιτικών συγκλίσεων να συμπεριληφθούν στην αναθεωρητέα ύλη.

Είναι γεγονός, βέβαια, ότι η ακραία νεοφιλελεύθερη αντίληψη του «λιγότερου κράτους» που οδηγεί στην ανυπαρξία κρατικών πόρων και στη χρηματοδότηση των ΟΤΑ αποκλειστικά από ίδιους πόρους (γνωστή πρόταση Μητσοτάκη για ΕΝΦΙΑ), δηλαδή αποκλειστικά με τοπικούς φόρους, θολώνει το τοπίο και καθιστά ιδιαίτερα δυσχερή την επίλυση.

Η δημοκρατική εμβάθυνση των λειτουργιών του ελληνικού πολιτειακού συστήματος και η παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας έχουν μέλλον μόνο όταν εδράζονται σε ισχυρές «από τα κάτω» διαδικασίες.

Η αποκέντρωση με δημοκρατία και αυτοδιοίκηση είναι, παρά τις σημερινές δυσκολίες, η «βασιλική οδός» που θα ενεργοποιήσει τις τοπικές κοινωνίες και θα αξιοποιήσει τα συγκριτικά γεωγραφικά και τοπικά αναπτυξιακά πλεονεκτήματα της εξαιρετικά ιδιαίτερης χώρας μας των ορεινών όγκων και των ατελείωτων ακτογραμμών (νησιωτικών και ηπειρωτικών), όπου το 70% του πληθυσμού και του παραγομένου ΑΕΠ είναι συγκεντρωμένο σε δύο περιοχές.

Δημήτρης Μπίρμπας - δήμαρχος Αιγάλεω, μέλος Δ.Σ. ΚΕΔΕ