«ΣΠΑΡΑΓΜΑΤΑ» ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

• Του Σπύρου Τζόκα αντιπεριφερειάρχη Δυτικής Αθήνας

Τελευταία ξεδιπλώνεται, κυρίως ή και αποκλειστικά στους χώρους της λεγόμενης ή πραγματικής αριστεράς, ένας έντονος προβληματισμός και διάλογος για την πολιτική πεμπτουσία, θα έλεγα παριστάνοντας τον φιλόσοφο, της Αυτοδιοίκησης και του πρώτου και του δεύτερου βαθμού.

• Ο διάλογος αυτός, όπως και κάθε διάλογος εμπεριέχει πραγματικότητες, μύθους, υπερβολές και έντονο παρορμητισμό.

Δεν είχα σκοπό να παρέμβω, επειδή θεωρώ ότι η Αυτοδιοίκηση που οραματισθήκαμε έχει πλέον ξεψυχήσει και με την έννοια αυτή δεν θα ήθελα να τυμβορυχώ σε ένα άψυχο σώμα. Η αυτοδιοίκηση των μνημονιακών εποχών πεθαίνει αργά και βασανιστικά, όπως εξάλλου και η Ελλάδα.

• Ωστόσο παρεμβαίνω και αυτό οφείλεται σε μια εμμονή(μάλλον ψυχοπαθητικού τύπου) ή ασθένεια που προέρχεται από τα τόσα χρόνια ενασχόλησης μου με την Αυτοδιοίκηση, τα οποία σχεδόν υπερβαίνουν τα συντάξιμα ενός υπαλλήλου.

Ίσως λοιπόν με το σακούλι αυτό των εμπειριών βοηθήσω αυτή τη συζήτηση με μερικές επισημάνσεις που ενδεχομένως αποκαθάρουν το τοπίο της Αυτοδιοίκησης.

•  Η πρώτη επισήμανση έχει να κάνει με την πάλαι ποτέ διακήρυξη της αυτονομίας των μαζικών χώρων και συνεπώς και της Αυτοδιοίκησης. Τι λέμε σήμερα εδώ; Λέμε κάτι. Ας δούμε έτσι από φιλολογικό ενδιαφέρον τι έλεγε για αυτό το θέμα η Πολιτική Απόφαση της ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ στις 31/08 και 1/09/2013, η οποία σημειωτέον ήταν ομόφωνη, σπάνιο φαινόμενο ή σχεδόν μοναδικό για τον ΣΥΡΙΖΑ ΤΌΤΕ: «Προχωρούμε στις αυτοδιοικητικές εκλογές με ευρεία αυτοδιοικητικά σχήματα με αντιμνημονιακά, ριζοσπαστικά, δημοκρατικά, οικολογικά και αντιφασιστικά χαρακτηριστικά, με βάση τον αυτοδιοικητικό λόγο που επεξεργαστήκαμε και τις συλλογικές θέσεις που διαμορφώσαμε, με αιχμή την ανατροπή της πολιτικής των μνημονίων και του Καλλικράτη. Το πρόγραμμά μάς θα αποτελέσει τον άξονα για πλατειά εκλογική συνεργασία, η οποία δεν μπορεί να αφορά ούτε φθαρμένα κόμματα, ούτε αναξιόπιστα πρόσωπα, ούτε μνημονιακού τύπου πολιτικές.» και παρακάτω «Αναζήτηση συγκλίσεων και συνεργασιών με τοπικές κοινωνικές δυνάμεις, συλλογικότητες, κινήματα κ.λπ., στην κατεύθυνση δημιουργίας ευρύτερων συσπειρώσεων με άξονα την απόρριψη των μνημονίων και του «Καλλικράτη» και την υπεράσπιση του κοινωνικού κράτους, των δημόσιων αγαθών και της δημοκρατίας.» Αυτή η κατεύθυνση ήταν ομόφωνη. Αυτό το γνωρίζω. Αυτό που δεν γνωρίζω είναι αν εκείνοι που τότε την υποστήριξαν, συνεχίζουν να έχουν την ίδια άποψη. Αν σήμερα κάποιοι ή κάποιες πολιτικές δυνάμεις έχουν αλλάξει θέση και δεν πιστεύουν στα πλατιά αυτοδιοικητικά σχήματα αλλά σε κομματικούς αυτοδιοικητικούς σχηματισμούς είναι δικαίωμα τους και πολιτική άποψη. Οφείλουν, όμως, να το καταθέσουν και να τελειώνουμε με τις ερμαφρόδιτες λογικές που οδηγούν στο τίποτα και στο πουθενά. Όπως για παράδειγμα έκανε το ΚΚΕ με τη Λαϊκή Συσπείρωση. Ξεκάθαρα πράγματα: ή έτσι ή αλλιώς. Ο αναθεωρητισμός ή, ακόμα, χειρότερα ο αριστερισμός που οδηγούν σε a la carte επιλογές και όχι σε θέσεις αρχής, αποδυναμώνουν και την Αυτοδιοίκηση αλλά και τα όποια σπαράγματα κινήματος έχουν απομείνει.

 Η δεύτερη επισήμανση έχει να κάνει με τη διάκριση του κεντρικού πολιτικού σκηνικού και του χώρου της Αυτοδιοίκησης. Ισχύει κάτι τέτοιο ή αποτελεί αποκύημα της φαντασίας κάποιων ρομαντικών; Είναι, με άλλα λόγια, η Αυτοδιοίκηση ένα διαφορετικό γήπεδο πολιτικής σκέψης και πράξης και, συνεπώς, πολιτικής διαφοροποίησης από το γήπεδο του κεντρικού πολιτικού σκηνικού; Αν πραγματικά είναι έτσι, αν, δηλαδή, απαντήσουμε θετικά στα παραπάνω ερωτήματα τότε οι όροι που διεξάγεται ο διάλογος για τα αυτοδιοικητικά σχήματα μετά τη «ΣΥΡΙΖΑ εποχή» είναι λάθος, καθώς ο διάλογος αυτός ταυτίζει τα δύο γήπεδα και δεν τα ξεχωρίζει. Η ταύτιση αυτή θεωρεί ως αναπόφευκτη συνέπεια της διάσπασης του ΣΥΡΙΖΑ και τη διάσπαση των αυτοδιοικητικών παρατάξεων. Το συμπέρασμα αυτό ίσως γίνει πιο κατανοητό αν πάρουμε για παράδειγμα την παράταξη «Δύναμη Ζωής» στην Περιφέρεια Αττικής. Την παράταξη που ηγείται στην Περιφέρεια Αττικής συναποτελούν μέλη του ΣΥΡΙΖΑ (πλειοψηφία), μέλη της ΛΑΕ, μέλη της οικολογίας, ανεξάρτητοι και ακόμα ψηφοφόροι του ΚΚΕ (ψηφοφόροι και όχι μέλη για να μην γίνει παρεξήγηση). Η σύνθεση αυτή είναι προφανές ότι απέχει πολύ από την κεντρική πολιτική σκηνή και τα προτάγματα της. Η όποια, συνεπώς, αποχώρηση από την παράταξη δεν μπορεί να γίνει με όρους που αναφέρονται στη διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά με εκείνους που έχουν να κάνουν με την παράταξη. Ισχύουν τέτοιοι λόγοι;

•  Η απάντηση του παραπάνω ερωτήματος δεν είναι απλοϊκή και εύκολη, αλλά διέρχεται αναγκαστικά από μια τρίτη επισήμανση που έχει να κάνει με τη διαχρονική λειτουργία της Αυτοδιοίκησης. Στην Ελλάδα η αυτοδιοίκηση δεν ήταν ποτέ αυτο-κυβέρνηση, δηλαδή ένα πολιτικό καθεστώς συμμετοχής εντός του οποίου η τοπικότητα απολαμβάνει δικαιώματα πολιτικού αυτοπροσδιορισμού. Για το ελληνικό πολιτικό σύστημα η αυτοδιοίκηση ήταν απλά "η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων" ούτε καν η διαχείρισή τους. Έτσι λειτούργησε ιστορικά σαν μια μικρογραφία του κράτους και του κεντρικού πολιτικού συστήματος σε τοπικό επίπεδο κι όχι σαν μια διακριτή, πόσω μάλλον εναλλακτική, δομή πολιτικής εξουσίας. Περιττό είναι δε να σημειωθεί ότι αν η αυτοδιοίκηση δεν ήταν τόσο «καχεκτική», όσο άλλωστε και η δημοκρατία μας, θα είχε πιθανότατα και τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως εφεδρεία του πολιτικού συστήματος και να εξασφαλίσει το δημοκρατικό μετασχηματισμό του στις συνθήκες της τρέχουσας κρίσης η οποία, πέρα από οικονομική, έχει και σαφέστατο πολιτικό υπόβαθρο. Επιπλέον, οι πολιτικές πραγματικότητες που εδραιώθηκαν στην Ελλάδα της «μνημονιακής» περιόδου επέφεραν μια ακόμη οξύτερη επιδείνωση και πολιτικοθεσμική υποβάθμιση της αυτοδιοίκησης. Καθοριστικό χτύπημα ήταν ο «Καλλικράτης», αυτή η κολοβή και αντιδημοκρατική μεταρρύθμιση, που σχεδιάστηκε εξαρχής για να αποτελέσει το όχημα προώθησης των μνημονιακών πολιτικών στο πεδίο της Αυτοδιοίκησης.

 Η τέταρτη αυτονόητη επισήμανση είναι ότι στο παραπάνω ασφυκτικό πλαίσιο λειτουργεί η Αυτοδιοίκηση και των δύο βαθμών με συγκεκριμένες και περιορισμένες αρμοδιότητες και χωρίς πόρους. Το ασφυκτικό αυτό πλαίσιο λειτουργεί με τους πολλαπλούς ελέγχους σκοπιμότητας κυρίως από το ελεγκτικό συνέδριο και την αποκεντρωμένη διοίκηση. Κανένας, συνεπώς, προϋπολογισμός δεν μπορεί να υλοποιηθεί αν δεν είναι «ισοσκελισμένος» σύμφωνα με τις αυστηρές οδηγίες ανά «κωδικό» του «Παρατηρητηρίου οικονομικής αυτοτέλειας» και δεν έχει ελεγχθεί και εγκριθεί από αυτό. Με αυτή την έννοια ΟΛΟΙ ΑΝΕΞΑΙΡΕΤΩΣ οι προϋπολογισμοί α’ και β’ βαθμού είναι μνημονιακοί, αντιλαϊκοί, προϋπολογισμοί λιτότητας. Πιο συγκεκριμένα για όσους κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν κάποια παραδείγματα.
I. Δεν υπάρχει προϋπολογισμός Δήμου ή Περιφέρειας που να μην είναι «εναρμονισμένος» με το 3ο μνημόνιο όπως και με τα προηγούμενα μνημόνια.
II. Δεν υπάρχει ΟΤΑ ή Περιφέρεια που να μην είναι «πειθήνιοι» στις απαιτήσεις του παρατηρητηρίου των ΟΤΑ και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης».
III. Δεν υπάρχει ΟΤΑ (εκτός της Περιφέρειας Αττικής) που να μην πήρε 5μηνα – συνολικά – 32.000 στην Αυτοδιοίκηση- που διαλύουν τις εργασιακές σχέσεις.
IV. Δεν υπάρχει υλοποίηση προϋπολογισμού που να μην υπόκειται σε πολλαπλούς ελέγχους σκοπιμότητας.

• V. Δεν συνιστά σοβαρό επιχείρημα ότι τα οποία πλεονασματικά διαθέσιμα βρίσκονται τοκισμένα στην Τράπεζα της Ελλάδος. Όσοι «τυχεροί» ΟΤΑ διαθέτουν πλεονάσματα τα έχουν σε τράπεζες και δεν θα μπορούσαν να τα έχουν αλλού. Στις μέρες μας προσπαθούν να έχουν ένα μικρό απόθεμα για να εξυπηρετούν την μισθοδοσία. Σταματώ εδώ, καθώς η απαρίθμηση δεν έχει τέλος. Αν κάποιος, συνεπώς, θέλει να διαφοροποιηθεί είναι δικαίωμα του. Ωστόσο θα έλεγα ότι οφείλει προς φίλους και συναγωνιστές να έχει ουσιαστικά και κυρίως πραγματικά επιχειρήματα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Είναι προφανές ότι η κατάργηση του «Καλλικράτη» και η αντικατάστασή του από ένα νέο ριζοσπαστικό, πραγματικά δημοκρατικό και συμμετοχικό θεσμικό πλαίσιο για την Αυτοδιοίκηση, το οποίο και είχε επεξεργαστεί το Τμήμα Αυτοδιοίκησης παλαιότερα δεν ισχύει πλέον. Και αυτή την εξαγγελία την πήρε ο άνεμος,(βλ. την παραπάνω Πολιτική Απόφαση της Κ.Ε) αν και δεν είναι απαίτηση των δανειστών Ο Καλλικράτης παραμένει ισχυρός, γιατί βολεύει και την συγκεκριμένη ηγεσία του ΥΠΕΣ, όπως και τις προηγούμενες. Και γιατί βολεύει; Επειδή ο χώρος της Αυτοδιοίκησης, είναι ο χώρος που φαίνεται να συμπυκνώνεται το σύνολο των μνημονιακών πολιτικών σε όλα τα πεδία: Εργασιακές σχέσεις, υπονόμευση και αποσάθρωση των κοινωνικών του δομών, γενικευμένη πολιτική ιδιωτικοποιήσεων, πλειστηριασμούς, ιδιωτικοποιήσεις δημόσιας περιουσίας, λιμάνια, αεροδρόμια, φτώχεια, ανεργία, ελαστικές σχέσεις εργασίας, περιορισμός των δημοσίων πόρων και πάει λέγοντας. Και το λέγαμε όλοι λίγους μήνες πριν: το μνημόνιο πάει χέρι – χέρι με τον Καλλικράτη. Την μετάλλαξη αυτή δεν πρέπει να διευκολύνουμε με πράξεις, παραλείψεις, αστοχίες και ωχαδελφισμό και πολύ περισσότερο με αναχωρητισμούς. Το λέω αυτό, επειδή πιστεύω ότι ο διάλογος που έχει ανοίξει για το παρόν, το μέλλον και τις προοπτικές του εγχειρήματος της συνύπαρξης σε αυτοδιοικητικά σχήματα δυνάμεων της ΛΑΕ, μελών άλλων αριστερών οργανώσεων και ανεξαρτήτων με δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ συσκοτίζει τον στόχο. Ο στόχος, κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι, και το λέω ευθέως, να συνεχίσουν τα αυτοδιοικητικά σχήματα που κάποτε υποστήριξε ο ΣΥΡΙΖΑ να έχουν τους ίδιους στόχους και να μην γίνουν υποχείρια των κυβερνητικών επιλογών, να είναι απέναντι στα αντιλαϊκά μέτρα και δίπλα στη δοκιμαζόμενη από τα μνημόνια κοινωνία. Αυτός είναι ο δύσκολος δρόμος, της ιδεολογικής ηγεμονίας, και όχι του αναχωρητισμού που επιδιώκουν κάποιοι που τους συμφέρει. Να συνεχίσουμε τον αγώνα μας, όπως και πριν, για την Αυτοδιοίκηση. Ο κίνδυνος μιας «κλινικά νεκρής» αυτοδιοίκησης είναι σαφής αλλά και ορατός. Η οποιαδήποτε, συνεπώς, απόπειρα παρέμβασης στις μικροδομές του πολιτικού συστήματος που θα στερείται ρητής και πολιτικά συγκεκριμένης απεύθυνσης στην κοινωνική βάση και άρα στις τοπικές δυνάμεις που συνιστούν τον πολιτικό μακρόκοσμο θα είναι ατελέσφορη και πιθανότατα θνησιγενής. Η υπέρβαση των όρων υπό τους οποίους διεξάγεται αυτή τη στιγμή ο πολιτικός αγώνας προϋποθέτει την εμπλοκή της κοινωνικής βάσης και την κινητοποίηση των τοπικών, ενδογενών πόρων της. Στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να υπάρξει μια εκ βάθρων ανασυγκρότηση της αυτοδιοίκησης - πράγμα που βέβαια σημαίνει την πλήρη ανατροπή του καθεστώτος που εγκαθίδρυσε το σχέδιο «Καλλικράτης». Ο αγώνας αυτός σήμερα είναι εξαιρετικά δύσκολος, καθώς η υπαναχώρηση της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ από τις προγραμματικές του θέσεις και για την Αυτοδιοίκηση με κύριο την διατήρηση του αντιδραστικού Καλλικράτη καθιστά την κοινωνία αδύναμη να πιστέψει εκ νέου σε μεγάλα πολιτικά αφηγήματα και να εμπιστευθεί κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των αριστερών.