Η καραντίνα άλλαξε τον τρόπο της ζωής μας. Την περίοδο του εγκλεισμού αλλά και στα πρώτα στάδια της άρσης της, που οι καφετέριες, τα εστιατόρια και τα μπαρ παρέμειναν κλειστά, ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, πιεσμένο από τα ασφυκτικά περιοριστικά μέτρα, διερεύνησε νέους τρόπους συνεύρεσης, επικοινωνίας και χαλάρωσης. Ξαφνικά όλοι βγήκαν να αθληθούν, να περπατήσουν, να κάνουν ποδήλατο (τα καταστήματα ξεπούλησαν και επισκευάστηκαν και όλα τα ξεχασμένα σε αποθήκες και αυλές). Μαζί με τους σταθερούς «θαμώνες» των πλατειών έκαναν την εμφάνισή τους και νέα κοινωνικά κομμάτια που εξερευνούσαν για πρώτη ίσως φορά την πόλη τους και δοκίμαζαν νέους τρόπους επαφής και συνάντησης.
Μετά τον πρώτο μήνα και αφού χαλάρωσαν τα μέτρα οι δρόμοι γέμισαν φωνούλες και γέλια και ξαφνιαστήκαμε να βλέπουμε τα παιδιά -και να τα χαιρόμαστε- να παίζουν μήλα, κρυφτό, να γελάνε στους δρόμους, να κάνουν ποδήλατο παρέα.
Το πιο ευχάριστο είναι ότι αυτές οι εικόνες συνεχίζονται και σήμερα και ελπίζω και θέλω να πιστεύω ότι στον έναν ή στον άλλο βαθμό αυτό που η κοινωνία κατάχτησε θα συνεχιστεί και στο μέλλον.
Αυτή η νέα κατάσταση, λοιπόν, μας έκανε να δούμε ξανά με άλλο μάτι αυτό που ονομάζουμε “δημόσιο χώρο”. Να αξιολογήσουμε διαφορετικά τη σημασία, την αξία, τη χρήση του. Είναι μια τεράστια ευκαιρία να δούμε και να ζήσουμε την πόλη μας με ένα νέο μάτι, με ένα νέο όραμα που εξυπηρετεί τη βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητα στο μέλλον.
Ο δημόσιος αστικός χώρος είναι δημιούργημα της ίδιας της κοινωνίας που τον διαμόρφωσε και τον χρησιμοποιεί, αντικατοπτρίζοντας ταυτόχρονα την ίδια, τις ανάγκες της, τις αντιλήψεις της, τα οράματα αλλά και τον πολιτισμό της. Οι δημόσιοι χώροι συγκροτούν τον αστικό ιστό, είναι ένα πλέγμα που δομεί την ίδια την πόλη, την ιεραρχεί δίνοντάς της μορφή, ζωή, διαφορετικότητα και νόημα. Μέσα από αυτό το πλέγμα εξάλλου βιώνεται και αναγνωρίζεται η ίδια η πόλη.
Οι δρόμοι, οι πλατείες, τα πάρκα, οι κήποι με τη μορφή τους, τις αναλογίες τους, τα γλυπτά τους σε συνδυασμό πάντα με τα κτίρια που τα περιβάλλουν, συνθέτουν την εικόνα της ίδιας της πόλης που ο καθένας προσλαμβάνει. Δεν είναι τίποτα άλλο από ένα θέατρο άτυπων και τυχαίων συναντήσεων μέσα στο οποίο κυκλοφορεί κανείς καθημερινά, αναπαύεται, αγωνίζεται, ονειροπολεί, μαγεύεται, προσεγγίζοντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο το ύφος και το χαρακτήρα του κάθε χώρου ξεχωριστά. αλλά και το ρόλο αυτού στη συγκρότηση της πόλης. Είναι χώροι συλλογικής μνήμης, χώροι που στη διάρκεια των χρόνων διαδραματίζονται γεγονότα ξεχωριστά, στιγμές που αφήνουν ανεξίτηλο το σημάδι τους στον καθέναν, αφού όλοι, ανεξαρτήτως φυλής, φύλου, ηλικίας, τάξης, έχουν δυνατότητα προσπέλασης σε αυτούς. Εξάλλου έχουν καθιερωθεί ως οι πιο κατάλληλοι για να φιλοξενήσουν από την αγαλλίαση της συναδέλφωσης, μέχρι το ξέσπασμα της διαμαρτυρίας και την πίκρα της σύγκρουσης.
Είναι τέλος οι χώροι στους οποίους αποτυπώνεται διαφορετικά κάθε φορά η αισθητική της εποχής, η ευαισθησία και το γούστο της.
Από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας οι δημόσιοι χώροι, οι πλατείες, η αγορά, λειτουργούσαν ως τόποι συνάντησης, αγοράς και κυκλοφορίας. Οι άνθρωποι μιλούσαν, αντάλλασσαν εμπορεύματα, κινούνταν. Όλες οι λειτουργίες ήταν ζωτικής σημασίας και στις παραδοσιακές πόλεις, αυτές οι τρεις λειτουργίες συνυπήρχαν στον ίδιο χώρο.
Στις μέρες μας αυτή θα πρέπει να είναι η συνταγή για μια καλή πόλη, να διατηρηθεί αυτή η ισορροπία, να υπάρχει η κυκλοφορία, τα μαγαζιά, η Αγορά. Τα τελευταία χρόνια έχουμε δει πως αυτή η ισορροπία σε πολλές πόλεις έχει διαταραχθεί σε μεγάλο βαθμό από μια σειρά παραγόντων, ιδίως την επέκταση της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων. Η έννοια της πόλης χάνει τη σημασία της όταν αυτή θεωρείται ως τόπος όπου οι δημόσιοι υπαίθριοι χώροι πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για μια χρήση.
Παρά το γεγονός ότι ο δημόσιος χώρος αποτελεί το σημαντικότερο συστατικό στοιχείο των πόλεών μας, όλο και περισσότερο διαπιστώνουμε τη συνεχή απαξίωσή του. Λειτουργική και αισθητική απαξίωση, υπερεκμετάλλευση χρήσεων, χώρος που αντικατοπτρίζει την κάκιστη σχέση μας με την πολιτεία.
Ο δημόσιος χώρος υποβαθμίζεται περιβαλλοντικά και η κοινωνική του διάσταση ως τόπου ανταλλαγής πληροφοριών, ιδεών και υλικών αγαθών, αλλά κυρίως ως τόπου συνάντησης και επικοινωνίας συρρικνώνεται. Από κυρίαρχο δομικό στοιχείο της πόλης γίνεται πλέον αντιληπτός σαν αδόμητος χώρος μεταξύ των κτιρίων και σαν χώρος κυκλοφορίας και στάθμευσης των αυτοκινήτων.
Η αντίληψη αυτή ενισχύεται εξ αιτίας της αστικής διάχυσης η οποία ενισχύει ακόμα περισσότερο τη χρήση του ιδιωτικού αυτοκινήτου. Η επέκταση της πόλης επιβάλλει την κάλυψη μεγαλύτερων αποστάσεων, ενώ η παραδοσιακή λειτουργία του κέντρου της πόλης, ως χώρος όπου συγκεντρώνονταν η κοινωνική και εμπορική δραστηριότητα υποβαθμίζεται. Στο σύγχρονο αστικό τοπίο, λοιπόν, δημιουργούνται πόλεις μονολειτουργικές, πόλεις με ισχυρά κέντρα από τη μια , και πόλεις – προάστια που δεν διαθέτουν τα χαρακτηριστικά μιας οργανωμένης πόλης, από την άλλη.
Ο δημόσιος χώρος μετασχηματίζεται από έναν ελεύθερο χώρο συλλογικότητας σε έναν ορισμένο χώρο συνεύρεσης δημιουργημένο από την κατανάλωση και βασισμένο σε αυτή. Η κατανάλωση προηγείται του δημόσιου χώρου και αποτελεί προϋπόθεση ύπαρξης του. Αυτή είναι μια θεμελιώδης μεταστροφή που έχει ως αποτέλεσμα την μετατροπή του αστικού χώρου σε έναν ενιαίο εμπορικό χώρο όπου κυριαρχούν οι κανόνες της ελεύθερης αγοράς και η κατανάλωση ανάγεται σε βασική ανθρώπινη ανάγκη. Ταυτόχρονα, με την εξέλιξη της ψηφιακής επικοινωνίας δημιουργήθηκε η ψευδής αντίληψη ότι από τη στιγμή που ο ψηφιακός χώρος ικανοποιεί την ανάγκη των ατόμων για επικοινωνία, οι δημόσιοι αστικοί χώροι δεν είναι αναγκαίοι στη σύγχρονη εποχή.
Ο δημόσιος χώρος δεν είναι ο υπόλοιπος χώρος, δεν είναι και δεν πρέπει να είναι αυτό που περισσεύει και, ως εκ τούτου, προσφέρεται για κακή χρήση και καταπάτηση, ο δημόσιος χώρος είναι δικός μας. Πρέπει να είναι αυτό που ενώνει. Ένας χώρος προσεκτικά και σωστά σχεδιασμένος, ο οποίος ικανοποιεί τις λειτουργικές ανάγκες, αναβαθμίζει το σύνολο της πόλης και προάγει την αισθητική, ενώ ταυτόχρονα διαμορφώνει σωστές συμπεριφορές και βελτιώνει σημαντικά τη διαβίωση των πολιτών.
Ο αναπλασμένος δημόσιος χώρος, κάτω από κάποιες προϋποθέσεις, μπορεί να αναζωογονήσει την πόλη και να δώσει στους κατοίκους της το αίσθημα ευημερίας και γαλήνης που τόσο λείπει. Ο αναπλασμένος δημόσιος χώρος, ο αναπλασμένος πεζόδρομος, η αναπλασμένη πλατεία ή το πάρκο, εκεί όπου η εντατική χρήση είναι το αποτέλεσμα της επιτυχίας του, χρήζει μιας συστηματικής συντήρησης και φροντίδας για να συνεχίσει να δρα ευεργετικά προς τους πολίτες.
Ο δημόσιος χώρος είναι ένα πολύτιμο αγαθό που δέχεται ασφυκτικές πιέσεις από τα αυτοκίνητα, τα εμπορικά καταστήματα, τους χώρους αναψυχής και κάθε λογής καταπάτηση. Ο δημόσιος χώρος πρέπει να αποκτήσει ιδιοκτήτες, πρέπει ο καθένας από εμάς να σκέπτεται και να ενεργεί ως συνιδιοκτήτης, με αίσθημα ευθύνης, με διάθεση συνεργασίας και με σεβασμό στο κοινό αγαθό. Σεβασμός στο παγκάκι ή στο άγαλμα που οι πιτσιρικάδες ζωγραφίζουν, στον πεζόδρομο που ξεχειλίζει από τραπεζοκαθίσματα, στο δρόμο που γεμίζει διπλοπαρκαρισμένα αυτοκίνητα, στο δέντρο που “ξεραίνει” η γειτόνισσα, στα σκουπίδια που ο καθένας “αποθέτει”στο κοινό μας σπίτι. Όταν μάθουμε εμείς πραγματικά να σεβόμαστε το δημόσιο χώρο, δεν θα επιτρέψουμε και σε κανέναν να τον καταπατά, να τον ξεπουλά, να τον ευτελίζει.
Το τελευταίο διάστημα στο Δήμο μας, όπως και σε όλους τους Δήμους ξεκίνησε μια κουβέντα για να υπάρξουν πολεοδομικές παρεμβάσεις ώστε να αποδοθούν περισσότεροι και μεγαλύτεροι δημόσιοι χώροι στα καταστήματα εστίασης λόγω των νέων υγειονομικών κανόνων. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό αν είναι προσωρινό και ταυτόχρονα δεν μειώνεται αλλά αποδίδεται το ίδιο ισοζύγιο ελεύθερων χώρων στην πόλη και τους κατοίκους της, μετά από διάφορες παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν. Όμως είναι η κατάλληλη στιγμή, η ευκαιρία για να αρχίσει μια μεγάλη κουβέντα στην πόλη και τους φορείς της για τους δημόσιους χώρους και την αξιοποίησή τους.
Ήταν και εξακολουθεί να είναι η ευκαιρία της κάθε πόλης να αναπνεύσει, να κάνει ένα βήμα πίσω και να αναλογιστεί πώς μπορεί να πείσει τους ανθρώπους της ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι να χαρούν την μέρα τους και την πόλη τους από το να πάρουν το αυτοκίνητο για να σταθμεύσουν δίπλα στο μαγαζί που θέλουν να ψωνίσουν ή στο καφέ ή το ποτό. Οι άνθρωποι καλούνται να “επανακτήσουν” τις πόλεις τους και έτσι είναι ολοένα και συχνότερη η προσπάθεια για τη θέσπιση περιορισμών και ελέγχου για την μείωση της στάθμευσης και της κυκλοφορίας στα κεντρικά σημεία των πόλεων, με σκοπό να δημιουργηθούν χώροι περισσότερο προσανατολισμένοι στις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Είναι η ώρα της πόλης μας να δώσει την ευκαιρία στους ανθρώπους της να χρησιμοποιήσουν την πόλη τους συλλογικά, να πειστούν ότι η αξία και η έννοια της βιωσιμότητας δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στη χρήση μη- πλαστικών στα σπίτια μας αλλά είναι τρόπος σκέψης και ζωής που ξεκινά από τον εαυτό μας και φτάνει στα υψηλότερα επίπεδα πολιτικών αποφάσεων.
Το Δημοτικό συμβούλιο οργανωμένα πρέπει να ανοίξει αυτή τη συζήτηση που αφορά σίγουρα και ειδικούς αλλά περισσότερο από όλους αφορά τους κατοίκους αυτής της πόλης που πρέπει να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους, να σκεφτούν, να προτείνουν, να απαιτήσουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου